In dit artikel leer je wat actief luisteren is en hoe je dit kunt toepassen in je leven

Een van de belangrijkste vaardigheden die je kunt hebben is luisteren. We luisteren om te leren, om te begrijpen, om informatie te verkrijgen en voor ons plezier. Goed luisteren is van grote invloed op de kwaliteit van je relaties met anderen en op de effectiviteit van je werk. Het is het meest fundamentele onderdeel van interpersoonlijke communicatie.

“De meeste mensen luisteren niet met de intentie om te luisteren, maar met de intentie om te antwoorden.” Deze quote van Stephen Covey verwijst naar iets wat we allemaal wel eens meegemaakt hebben: je vertelt iets en je toehoorder “breekt in” om zijn eigen verhaal te vertellen. Of je vertelt iets en je krijgt het idee dat je gesprekspartner niet echt aandacht besteedt aan wat je te vertellen hebt. Vaak vinden we dit erg vervelend.

Maar……zelf horen we ook niet altijd alles wat ons wordt verteld. Onderzoek wijst namelijk uit dat we slechts 25 tot 50% van wat we horen ook daadwerkelijk onthouden. Gelukkig kunnen we de vaardigheid “luisteren” upgraden naar “actief luisteren”. Actief luisteren is een krachtig middel voor een goede communicatie. Wat is actief luisteren nu precies? In dit artikel vertellen we je alles over gesprekstechnieken bij actief luisteren en geven we je actief luisteren voorbeelden.

1. Wat is actief luisteren?

Bij passief luisteren hoor je de spreker praten, maar doe je verder niets. Bij actief luisteren gebruik je een patroon waarbij je op een positieve manier betrokken blijft bij je gesprekspartner. Je hoort niet alleen dát er iets gezegd wordt, je probeert ook daadwerkelijk te begrijpen wát er gezegd wordt.

Het patroon omvat o.a. aandachtig luisteren, parafraseren en reflecteren op wat er gezegd wordt zonder te oordelen en/of advies te geven. Wel is er ruimte voor vragen en antwoorden ter verduidelijking van het gesprek.

Hierdoor zal jij als luisteraar de volledige boodschap beter begrijpen. Zo zorg je ervoor dat de verteller zich gehoord en gewaardeerd voelt. Actief luisteren legt een essentiële basis voor een succesvol gesprek.

Actief luisteren betekenis: je concentreert je helemaal en aandachtig op een spreker, zodat je de boodschap begrijpt er vervolgens bedachtzaam kunt reageren.

Het is tevens belangrijk dat de spreker de luisteraar kan zien, zodat hij bevestigd krijgt dat hij de aandacht heeft van degene aan wie hij vertelt. Actief luisteren kan worden omschreven als luisteren met al je zintuigen.

2. Technieken en vaardigheden bij actief luisteren

Gesprekstechniek actief luisteren is een vaardigheid die je aan kunt leren en verder kunt ontwikkelen, maar het zal wel enige tijd en veel geduld vragen om het goed onder de knie te krijgen.

Wanneer je actief luistert, doe je een bewuste inspanning om de volledige boodschap die wordt gecommuniceerd te begrijpen in plaats van alleen de woorden te horen die de ander zegt. De inspanning bestaat uit het zorgvuldig aandacht besteden aan en interesse tonen in de andere persoon.

Interesse in iets dat je wordt verteld kun je tonen door zowel verbale als non-verbale communicatie. Door oogcontact, een knikje van het hoofd, een glimlach of een woordje ter aanmoediging zal de spreker zich meer op zijn gemak voelen, waardoor hij makkelijker en eerlijker zal kunnen communiceren.

2.1 Er zijn een aantal technieken die je kunnen helpen bij actief luisteren oefeningen. Jij als luisteraar dient:

• onbevooroordeeld en neutraal te zijn
• geduldig te zijn en eventuele periodes van stilte niet zelf op te willen vullen
• verbale en non-verbale signalen te geven waarmee je aantoont dat je daadwerkelijk luistert
• vragen te stellen om meer duidelijkheid te verkrijgen
• samenvattend te herhalen wat er is gezegd

2.2 Toch zijn alleen actief luister oefeningen en het uitvoeren van de genoemde gesprekstechnieken bij actief luisteren niet voldoende wanneer het gaat om actief luisteren. Het vereist van de luisteraar tevens:

• emotionele intelligentie
• moed
• validatie
• integriteit
• transparantie
• bescheidenheid
• pro-activiteit (maar ook assertiviteit)
• acceptatie van feedback
• zelfverzekerdheid
• het creëren van realistische verwachtingen
• de juiste lichaamstaal
• observatievermogen
• samenwerkingsvermogen
• het kunnen bereiken van overeenstemming

3. Tips voor actief luisteren oefeningen

Om actief te leren luisteren kun je gebruik maken van een methode in 5 stappen:

1. geef de spreker je onverdeelde aandacht

2. laat zien dat je luistert

3. geef feedback

4. oordeel niet meteen

5. antwoord op een gepaste manier

Tijdens het actief luisteren orden je de verkregen informatie en zoek je naar samenhang en verklaringen. Om meer inzicht te krijgen stel je vragen. Je luister naar de spreker zonder te oordelen en geeft aan het einde van het gesprek een open, eerlijke en respectvolle reactie.

Om te laten zien dat je naar iemand luistert, kun je bepaalde signalen tonen. Signalen van actief luisteren kunnen onderverdeeld worden in verbale en non-verbale signalen.

4. Verbale tekenen van actief luisteren

• aanmoediging > kort uitleggen waarom je het met een bepaald punt eens bent, toont aan dat je goed oplet tijdens het gesprek
• bevestiging > korte uitspraken waardoor de verteller merkt dat er actief geluisterd wordt
• vragen stellen > met een relevante vraag toon je je interesse in dat wat de verteller te melden heeft
• reflecteren > check regelmatig of je de verteller goed begrijpt. Voorbeelden van reflecteren zijn: “Je vindt het heel vervelend dat het zo gelopen is.” en “Je vindt het lastig om met alle veranderingen om te gaan.”
• parafraseren > vat in eigen woorden de boodschap van de spreker samen
• verduidelijking > gebruik open vragen; deze kunnen niet alleen met ja of nee beantwoord worden zodat de spreker dieper op bepaalde punten moet ingaan. Voorbeelden van open vragen zijn: “Wat vind jij belangrijke aandachtspunten bij dit project?”, ”Heb jij enig idee hoe we dit op kunnen lossen?” en “Kun je me wat meer vertellen over ……..?”
• empathie tonen > de spreker zal meer op zijn gemak zijn als hij begrijpt dat de luisteraar zijn gevoelens en emoties begrijpt
• samenvatten > het in eigen woorden samenvatten van wat de spreker heeft verteld, zodat hij, indien nodig, de kans krijgt om iets te corrigeren
• herinneren > het onthouden van belangrijke zaken uit een eventueel eerder gesprek, zodat je laat zien dat je niet alleen luistert op het moment van spreken, maar dat je specifieke details onthoudt en er actief over nadenkt.

5. Non-verbale tekenen van actief luisteren

Met je houding en lichaamstaal laat je in hoge mate jouw geïnteresseerdheid in de spreker zien. Voorbeelden hiervan zijn:

• knikken met het hoofd
• handgebaren
• oogcontact
• open houding, licht voorovergebogen, armen niet over elkaar
• open gezichtsuitdrukking
• niet afgeleid worden

Actief luisteren met deze tips stellen je in staat een effectief gesprek te voeren. Let bij het luisteren ook op de lichaamstaal van de spreker, want die vertelt je vaak net zo veel als de woorden zelf.

6. Valkuilen bij actief luisteren

Actief luisteren kan hinder ondervinden van barrières die in de weg staan van de informatiestroom. Hieronder benoemen we mogelijke valkuilen:

• geen concentratie > geen of een verlaagde concentratie zal de effectiviteit van de communicatie aanzienlijk verminderen. Lees meer: omtrent concentratie verbeteren>>>
• verkeerde prioriteiten > als luisteraar moet je signalen op kunnen pikken en prioriteit kunnen geven aan belangrijke informatie. Bij een gebrek aan aandacht voor details en teveel aandacht voor minder belangrijke informatie is het lastig om de context van het gesprek te kunnen identificeren
• culturele verschillen > misverstanden door culturele overtuigingen en waardes, taalgebruik, fysiek uiterlijk en accenten kunnen actief luisteren belemmeren. Om deze misverstanden en belemmeringen te verminderen moet je je als luisteraar vooral focussen op de inhoud van het gesprek en je bewust zijn van eventuele vooroordelen, aannames en overtuigingen
• de spreker in de rede vallen
• het gesprek proberen te bespoedigen of abrupt afbreken
• vertellen dat je ook ervaring hebt met hetgeen je wordt verteld en zo de aandacht op jezelf vestigen
• voorbijgaan aan zaken die je niet helemaal begrijpt
• te snel (be)oordelen > wanneer je het actief luisteren hiervoor onderbreekt kost het tijd, het frustreert en het leidt je af van de daadwerkelijke boodschap. Laat de spreker uitpraten en onderbreek hem niet met tegenargumenten.

Lees ook: zo kun je je communicatie verbeteren>>>

7. Actief luisteren op je werk

Door tips voor actief luisteren en door oefenen kun je je vaardigheid verbeteren. Door beter te luisteren kun je je productiviteit en je vermogen om te overtuigen en onderhandelen verbeteren.

Daarnaast leer je al doende om conflicten en misverstanden te vermijden. Dit kan een positieve invloed hebben op de manier waarop je verschillende contacten in je leven benadert.

Dat geldt niet alleen voor sociale contacten en relaties, maar ook op de werkvloer. De betekenis van actief luisteren op de werkvloer is dat het je in staat stelt problemen beter te begrijpen.

Het helpt om te leren samenwerken en om tot oplossingen voor problemen te komen. Door actief te luisteren straal je geduld uit, wat zeer belangrijk is in leidinggevende functies.

Actief luisteren als vaardigheid bevordert het kritisch denkvermogen. Dat is het intellectuele proces waarbij door ervaring, observatie, reflectie, redenering en communicatie verkregen informatie vakkundig en actief wordt toegepast, geanalyseerd en geëvalueerd.

Met kritisch denken beoordeel je informatie op kwaliteit en kwantiteit om zo problemen op te lossen. Het helpt je doelen te verduidelijken, aannames te onderzoeken, bewijs te evalueren en conclusies te beoordelen. Kortom, actief luisteren helpt je om verandering tot stand te brengen.

8. Je communicatie verbeteren in het algemeen

Wil je je communicatie verbeteren? Wil je leren hoe je beter kunt luisteren en andere mensen kunt begrijpen? Zo ja, dan ben jij bij ons aan het juiste adres.

Onze website biedt een reeks hulpmiddelen die speciaal zijn ontworpen om mensen te helpen hun communicatieve vaardigheden te versterken. 

Of het nu gaat om het werken aan gesprekstechnieken of het krijgen van nuttige feedback van onze online community, we kunnen de begeleiding bieden die een verschil zal maken in jouw leven.

Onze bronnen zijn ontworpen voor alle niveaus – van beginnende communicatoren die wat basistips en -trucs nodig hebben, tot meer gevorderde sprekers die op zoek zijn naar deskundig advies. 

We bieden artikelen vol ideeën over communicatietheorie, lessen over hoe je het beste vragen kunt stellen en zelfs manieren waarop mensen deze vaardigheden kunnen oefenen in hun dagelijkse gesprekken. 

Het beste van alles is dat onze pagina voortdurend wordt bijgewerkt met nieuwe inhoud die is gemaakt door experts op dit gebied.

Bezoek onze pagina over het verbeteren van je communicatie>>>