Wat is cortisol? Betekenis, uitleg & verschillende niveaus

Soms voel je dat er veel dingen in je lichaam gebeuren, zoals exponentieel gewichtsverlies of gewichtstoename, slappe, acnegevoelige huid, opgeblazen gevoel in de maag of zwakte in de spieren en het hele lichaam. Dit zijn de tekenen om de cortisolspiegels van je lichaam eventueel te controleren en met je huisarts te overleggen. Ja, cortisol: het beroemde stresshormoon kan zijn invloed hebben.

Cortisol is het hormoon dat je lichaam en geest met elkaar verbindt tijdens stress en soortgelijke calamiteiten. Dit hormoon is een steroïde afgeleid van cholesterol en geproduceerd door uw bijnieren. Bijnieren geven cortisol vrij dat verschillende metabole routes in uw lichaam reguleert om de homeostase te behouden.

Een kort overzicht en een betekenis van cortisol

Cortisol is een glucocorticoïde hormoon afgeleid van cholesterol en geproduceerd door de bijnier als reactie op het ACTH-hormoon uit de hypofyse. Als reactie op stress produceert de hypofyse ACTH na een hormonaal signaal van de hypothalamus.

Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd omdat het de bloedsuikerspiegel op peil houdt en je lichaam voorbereidt op extreme temperaturen of voedingstekorten.

Elke pathologie die resulteert in een teveel of een tekort aan dit hormoon, zoals bijnierhyperplasie of tumor, leidt tot ziekten zoals respectievelijk het syndroom van Cushing of de ziekte van Addison.

Synthese van cortisol in het lichaam

Cortisol is een steroïde die wordt gesynthetiseerd uit cholesterol via verschillende biochemische reacties. Het wordt geproduceerd en vrijgegeven door zona fasciculata van de bijnieren. De hypothalamo-hypofyse-as reguleert de cortisolproductie zodat over- of onderproductie wordt vermeden door een feedbackmechanisme.

Functies van cortisol

Dit is even vrij volledig samengevat wat cortisol (het stresshormoon) met je lichaam doet:

1. Bemiddelt bij stress- en gevaarreacties
2. Bevordert het immuunsysteem
3. Vermindert de ontstekingsreactie
4. Verhoogt de beschikbaarheid van glucose voor het lichaam en de hersenen
5. Regelt de bloeddruk
6. Regelt de stofwisseling in spieren, vet en lever
7. Zorgt voor een gezonde slaap-waakcyclus
8. Helpt bij de ontwikkeling van de foetus (1)
9. Reguleert de zout- en waterhuishouding
10. Helpt bij geheugenfuncties

Een andere vitale functie van cortisol is dat het je lichaam voorbereidt op noodsituaties door middel van een mechanisme dat “vecht-, vlucht- of bevriesreactie” wordt genoemd via de versterking van activiteiten van het sympathische zenuwstelsel, zoals verhoogde bloeddruk en hartslag.

Wat gebeurt er als je te veel of te weinig cortisol aanmaakt?

Cortisolvariaties in het lichaam kunnen resulteren in het manifesteren van veel cortisolsymptomen. Als het lichaam te veel cortisol produceert, wordt dit het Cushing-syndroom genoemd; als het weinig cortisol produceert, wordt het de ziekte van Addison genoemd. Symptomen variëren sterk tussen deze twee ledematen. Sommige van deze staan hieronder vermeld:

Symptomen van te hoog cortisol (de ziekte van Cushing)

Wanneer er gedurende een langere periode een teveel aan cortisol in het lichaam aanwezig is, kan dit schadelijke en ongeoorloofde fysieke en mentale symptomen veroorzaken. Het kan logisch zijn dat je dan jouw cortisol waarden wil verlagen. Hieronder deel ik de symptomen met je, zodat je deze zelf kunt inzien:

• Gewichtstoename
• Hoge bloeddruk
• Depressie
• Gemakkelijk blauwe plekken op de huid
• Maanachtig gezicht
• Buffel bult
• Dunne acne-gevoelige huid
• Hoofdpijn
• Moeite met concentreren
• Menstruatie-onregelmatigheden

Symptomen van te laag cortisol (de ziekte van Addison)

Wanneer de bijnieren niet genoeg cortisol produceren vanwege een storing in de bijnier of hypofyse, ontstaan de volgende symptomen:

• Vermoeidheid en vermoeidheid
• Lage bloedsuikerspiegel
• Lage bloeddruk
• Verdonkering van de huid
• Misselijkheid, braken, buikpijn
• Gewichtsverlies
• Haaruitval
• Spier zwakte

Welke tests kunnen de cortisolspiegels controleren

De cortisol test meet cortisol in het lichaam door monsters te analyseren die zijn verzameld uit bloed, speeksel of urine. De cortisolspiegel varieert gedurende de dag, met een piek tussen 6 en 8 uur ’s ochtends. en het bereiken van het minimumniveau om 16.00 uur; dit fluctuatiepatroon wordt het dagritme van het stresshormoon genoemd.

Vanwege deze variatie worden er twee bloedmonsters bij jou afgenomen; de eerste wordt ’s ochtends ingenomen en de tweede rond 16.00 uur. door een deskundige. Voor de urine-cortisol test verzamelt je jouw urine gedurende 24 uur en breng je deze terug naar het laboratorium voor analyse.

Manieren om de cortisolspiegels in evenwicht te brengen

Er zijn enkele veranderingen in levensstijl die iedereen kan aanpassen om de cortisolspiegels in het lichaam in evenwicht te brengen:

• Alcoholgebruik verminderen
• Vermindering van de inname van geraffineerde suikers
• Gezond slapen
• Regelmatig sporten
• Stress verminderen

Conclusie

Cortisol wordt ook wel een stresshormoon genoemd dat wordt geproduceerd door de bijnieren. Overproductie van cortisol is cushing, en onderproductie wordt de ziekte van Addison genoemd. Ze worden vaak getest door middel van bloed, suiker en speeksel.